Die schwarze Katze

Zusammenfassung der unten angefügten Dialekterzählung in der Baselbieter Mundart von Lislott Pfaff

Negerli, die kohlschwarze Katze, lebt glücklich auf einem Bauernhof nicht weit von der grossen Stadt entfernt, die von der Chemie- und Pharmaindustrie dominiert wird. Eines Tages wird sie von einem Hirnforscher dieser Industrie entführt und ins Labor mitgenommen, wo sie in einem kleinen Käfig von der Narkose erwacht, die ihr mit einer Spritze verabreicht worden war.

Der Forscher – Kalt ist sein Name – stellt mit dem Tier Experimente an, nachdem er ihm Elektroden ins Hirn eingepflanzt hat, die mit einer Art Kästchen auf dem Schädel verbunden sind, um von dort die Hirnstrom-Messungen vornehmen zu können. Dabei lähmt er die Muskulatur der Katze für die jeweilige Dauer eines Versuchs mit Curare, ohne das Bewusstsein und die Schmerzfähigkeit des Tieres zu beeinträchtigen. Negerli leidet extrem, kann sich aber gegen den Forscher und seine Assistentin nicht wehren, da das Pfeilgift alle seine körperlichen Reaktionen immer wieder lahmlegt (deshalb der Beginn der Erzählung: „Nit emol schreye het si chönne ...“). Kalt will die Katze für mehrere Versuche verwenden, da ihre Hirnreaktionen viel subtiler sind als bei den Laborzuchtkatzen.

An einem Sonntag versieht ein älterer Tierpfleger den Dienst in den Tierställen der Forschungslaboratorien, wohin er seine kleine Enkelin mitgenommen hat. Das Kind, von ihrem Grossvater für einen Moment allein gelassen, befreit Negerli aus seinem Einzelkäfig, die Katze kann durch eine offene Tür entfliehen und findet den Weg zu ihrem Bauernhof zurück. Eine Woche später taucht Kalt mit seiner Frau und seiner 6-jährigen Tochter Beatrice auf dem Bauernhof auf und will die Katze gegen Entschädigung zurückholen, da sie für seine Forschungsarbeit äusserst wichtig ist. Die Bäuerin, Frau Weber, weigert sich empört, so etwas gegen Geld zu tun, es sei ja schon schlimm genug, dass er, Kalt das Tier gestohlen und gequält habe. Während dieses Gesprächs spielt die kleine Beatrice auf dem Vorplatz des Bauernhofs mit einem jungen Hund und entdeckt dann Negerli mit dem eigenartigen Gebilde auf dem Kopf. Mitleidig nimmt das Kind die Katze auf den Schoss und streichelt sie. Als die Eltern zusammen mit der wütenden Bäuerin das Haus verlassen, erfährt Beatrice von dieser, dass es ihr Vater gewesen sei, der Negerli malträtiert habe. Am Schluss fragt das Kind mit tränenerstickter Stimme zuerst seinen Vater, dann die Mutter: „Warum? Warum?“

*

Anmerkung 1
Ich hatte diese Erzählung zuerst mit einem anderen Schluss geschrieben: Negerli weicht den zupackenden Händchen des Kindes aus und lockt es in die Nähe einer Jauchegrube, die mit morschen Brettern gedeckt ist. Beatrice betritt die Bretter, um die Katze zu fassen, die Bretter geben nach, das Kind fällt in die Grube und ertrinkt. Als die Eltern auf den Vorplatz hinaus treten, ist ihr Töchterlein schon tot. Der Schluss: Die Mutter kniet neben dem Jaucheloch nieder und schreit: „Nein! Nein!“

Ich liess mir sagen, dieser Schluss sei zu dramatisch, kitschig und ungerecht, da ja das Kind nichts könne für die Untaten seines Vaters. Deshalb der andere, gemässigte Schluss – während ich die Dialektgeschichte am 3. Mai 1981 am Radio DRS in der ursprünglichen Fassung vorlas.

*

Anmrkuneg 2
zur Beschreibung des Tierversuchs: Sie beruht auf einem Versuchsprotokoll, das ich seinerzeit aus dem Englischen ins Deutsche übersetzt habe.

*

Anmerkung 3
Um das Leiden von Negerli während der Experimente zu illustrieren, nachstehend eine Mitteilung in der „Berner Zeitung“ vom 4.12.1989:
Furchtbare Minuten verbrachte eine junge Frau im Spital, als sie durch einen Fehler des Narkosearztes eine Kaiserschnittoperation bei vollem Bewusstsein erlebte. Am Operationstisch angebunden, konnte sie nach Verabreichung von muskellähmenden Wirkstoffen nicht schreien. Vor Gericht kämpft sie heute für eine Entschädigung. Das Spital weist jede Schuld von sich. TV DRS „Kassensturz“.

*

Die schwarzi Chatz

Nit emol schreye het si chönne, die schwarzi Chatz mitem glänzige Sydepelz. Chraftlos wien e Lumpe isch sii ufem Experimäntiertisch vom Hirnforschigs-Labor gläge und het sech nit chönne roode, het ihri Augeschlitz nit chönne schmal mache, zum deene Zweubeiner, wo näbere gstande sy, Angscht yzjage, die Angscht, wo sii sälber gpürt het, Tag e Nacht, Zit sii do aane choo isch imene wysse Gittercheefig. Sii hätt welle fauche, welle däm Maa im wysse Schurz ins Gsicht gumpe mit ihre spitzige Chralle, wo wie Rosedörn heimlig versteckt gsii sy in de weiche Pfote. Är isch tschuld gsii an ihrer Qual, das het sii gmerkt, an deer Qual, wo wällewys uf se zue choo isch, immer wiider, im Chopf aagfange het, derno dure Rügge und zletscht in d Pfote gschossen isch. Und sii het nit emol chönne schreye.

Sii het sech nit möge bsinne, wie sii in dä chly viereggig Cheefig ynegroten isch. Aber was vorhär gsii isch, das het sii no ganz gnau gwüsst: All no het sii d Sunnewermi gspürt, wo dur e Pelz dure gsickeret isch, wenn sii amme stundelang uf em Dach vom Hüehnerhuus alli Vieri vo sech gstreckt het. All no het sii gwüsst, ass ihre ganze Körper amme wien e Gummibändel aagspanne gsii isch, wenn sii geduldig im Fäld usse voreme Muusloch gluurt het uf das zaablig Wäse, wo früehjer oder spöter het müese druus uuse gumpe. All no het sii die zfriideni Freud gspürt, wenn ammen im Früehlig e paar blindi Büüsi um sen umme gchräsmet sy und sech hei lo schläcke, wenn s Tällerli immer wiider mit Milch gfüllt worden isch, mit heerliger, lauwarmer, schuumiger Milch.

Ganz verschwumme isch in ihrem runde Chöpfli nonen anderi Erinnerig ummegeischteret, en Erinnerig an en Auto, wo in dr Nöchi vom Buurehuus ghalte het, an e Stiich, wo se brennt het im Äckte ... Dernoo isch alles wyt ewägg gange, s bruun Fäld, die grüenglänzigi Matte, dr Baum, wo sii mit letschter Chraft no het wellen uufechläädere ... Und sii isch imene wysse Zimmer wiider verwache, ygspeert imene wysse Metallcheefig. Näbedra sy hinder em Drohtgitter vomene Zwinger gääli, graui, roti und tschäggeti Chatze ummegschliche. Vergelschteret het sene zuegluegt und die fadi Luft ygschnupperet, wo so unheimlig gschmeckt het, ass sii het müese d Hoor im Äckten uufstelle und d Ohre hinderelitze.

Sii het nit gwüsst, ass dä Gschmack e Mischig gsii isch us Medikamänt-, Exkremänt- und Lychegstank, wo sech überaal breit gmacht und an allem gchläbt het wien e gruusige Sirup. Sii het sech lo zsämmeschrumpfe in ihrem Cheefig, ganz chlei het sii sech gmacht, aber d Bei sy parat gsii zum Gumpe für e Fall, ass s neume Luft gee hätt. Undereinisch isch d Tür vo däm wysse Zimmer uufgange, und in ihre wysse Schürz sy dää Maa und die Frau ynechoo, wo jetz näbere gstande sy. Wien e Furie het sii sen aapfurt, d Schlitz vo de Bärnsteiauge sy ganz äng worde und hei goldgääl gfunklet im schwarze Gsicht. Aber d Frau het numme glache, isch mitere spitzige Nodlen an Cheefig aane choo. Und wiider het sii das Brenne gspürt, derno d Schwechi und dr Schlof...

Zithär isch öppis in ihrem Chöpfli nimm so gsii wie vorhär. Ganz schlimm isch s jedesmol denn gsii, wenn sy se gstoche hei, ass sy lahm worden isch wie dr alt Rolli ufem Buurehof, wo sech for luuter Alter chuum meh uf de Bei het chönne heebe – und wenn sii derby glych alles gseh, ghört und gspürt het, wo sii mitere gmacht hei. Au dää füürig Blitz, wo dure Chopf, dure Rügge, dur d Pfote dure gfahren isch, zweumol, drüümol, zähmol, zwänzgmol. Und sii het nit emol chönne schreye. – Nohär, wenn die Tortur umme gsii isch und d Lehmig noodisnoo vergange, hei sii sen ammen e Zytlang in Ruejh gloo – bis zum neggschte Stiich. Wenn sii mit em Pfötli het wellen übere Chopf fahre, het sii dört öppis gspürt, wo ganz heert gsii isch. Sii het s probiert ewäggzangle mit de Chralle, aber s het ghebt wie Hünige. Ihren unbestächlige Chatzeninschtinkt hetere gseit, ass das mit däm z tue ghaa het, wo sii in ihrem Chöpfli inne gspürt het.

Die andere Chatze im grosse Zwinger sy meischtens duuch gsii, hei sech nie gwehrt und sech alls lo gfalle. Aber sii het nit uufgee. Wenn ein vo deene wysse Schürz in d Nöchi choo isch, het sii alli Chrallen uusegloo, het gchnurt wien e Hund und alli Sehne in ihrem schlanke Chatzekörper aagspannt wien e Pfylboge.Aber gnützt het s ere nüüt, die glitzerigi Nodle het eren immer wiider jedi Chraft gstohle.

„Gän sii none Dosis Curare“, het der Profässer Kalt zu syner Assischtäntin gseit, „d Wirggig schynt sich z verliere, sii het mit de Pfote zuggt. S wär schad, wenn mer jetz nit könnte wytermache, won y däm inträsante Befund äntlig uf dr Spur bii. Y glaub, d Impulshemmig wird doch mehr rächts vom Hippokampus uffghobe“ – derby het er mit sym pflägte Zeigfinger uf e Stell vom Negerli sym Chopf düütet, wo dää Teil vom Hirni mit däm glungene Name gsii isch -, „uf das bin y bii unsere Zuchtkatze no nie gstosse, d Sensibilideet isch bi däne aifach scho z stargg abgstumpft.“ Währenddäm sii dr wehrlose Chatz das Pfylgift ygsprützt het, het d Frau Dr. med. Herter mit ihre wasserblauen Auge die höchi Stirne vom Hirnforscher aagstrahlt: „Wie gut, dass wir diese Bauernkatze bei unserem Sonntagsausflug einfangen konnten, nicht wahr?“ Dr Profässer het numme gnickt und wiider uf d Kurve gluegt, wo dr Regischtrierapperat uufzeichnet het. Dää isch an däm Chäschtli aagschlosse gsii, wo sii in d Schädeldecki vom Negerli ypflanzt hei, zum chönne Stromstöss dur das Tierhirni dure schicke. Dr Profässer Kalt het über sy „inträsante Befund“ wellen e Vortrag halte und het sy wüsseschaftligi Arbet scho in allne grosse Fachzytschrifte gseh glänze. Aber für eso wyt z choo, het er mit em Negerli umbedingt none paar Versüech müese mache. Bi keiner vo den andere Catze het er bis jezt eso fyn abgstuefti Reakzione gseh, wenn er die verschiidene Teil vom Hirni elektrisiert het. Dorum het er s Negerli au imene Einzelcheefig ghalte, und dr Tierwärter het ganz bsunders guet müese zuenem luege.

*

Dr Tierwärter Müller isch en eltere Maa mitere Glatze gsii. Er hätt eigetlig scho lang selle pangsioniert wärde, aber er het e schlächti Altersversicherig ghaa und erscht no e schwerchranki Frau. Und wil dr Profässer die wärtvolli Arbets-Chraft gschetzt het, het er derfür gsorgt, ass dr Müller het chönnen übers Pangsionierigsalter uus wyterschaffe. Dr Tierwärter het d Arbet in de Labor au am Samschtig und am Sunndig müese bsorge, het d Tier müese fuettere und luege, öb alls in Ornig syg.

An däm Sunndig het dr Tierwärter sy Gross-Chind, s drüüjehrig Vreneli, mitgnoo, won er het müese hüete, wil d Eltere vonem uf e Betriibsuusflug gange sy. „Lueg du de Büüsi zue, bis y wiider chumm“, het er zum Vreneli seit und het s vor em Chatzezwinger lo stoh. Äs isch mit grossen Auge vor däm Drohtgitter gstande und het die ville Chatzen aagstuunt. Do het s undereinisch vo näbedraa öppis ghört, e lysligs „Miau“. Es isch e Wunderfitz gsii und het ums Verworge müese wüsse, wo dä Ton ächt härchömm. Gly het s au em Negerli sy Privatcheefig gfunde, isch aabeghüügerlet und het mit däm Tier afo plaudere. „Arms Büüsi, ganz ellei“, het s zuenem gseit, „wetsch uusechoo?“ S Negerli het öppis gspanne und het no einisch erbärmlig gmiaut. Do het s Vreneli am Cheefigschloss afo ummeniggele, bis das uufschnätteret und d Cheefigtür uufgangen isch. S Negerli het sech nit lang bsunne, isch miteme Satz in d Freyheit gumpt und dur d Ygangstür uus, wo dr Tierwärter, wil s eso warm gsii isch, offegloo het.

Sunne!... Luft!... S Negerli isch uf d Stross uuse zäpft. Zum Glück het s in däm Quartier vo dr Stadt am Sunndig fascht kei Verchehr ghaa. D Panik vor de wysse Schürz het das Tier vorwärts triibe uf em Trootoir, dur e Park, über d Tramschiine, über e Brugg und wiider em Trottoir noo. Uf die Art isch s nodisnoo zu dr Stadt uus choo, s het grüeni Matte gseh und gschmeckt, het öppenemol s schwarz Näsli in d Luft gstreckt und sech süscht eifach uf sy fantastischen Oriäntierigssinn verloo. Und tatsächlig, es het sech nit trumpiert, nonere guete Stund isch s scho uf das Dorf zuegrennt, wo sy Buurehuus gstanden isch. D Frau Wäber, d Buurefrau, wo sech süscht nit so lycht het lo druusbringe, isch richtig verschrocke, wo das Rääbeli wien e schwarze Pfyl uf e Hof isch cho z rase. „Jesses Gott, wo chunnsch denn du här?“ het sii gruefe, und wo sii dä Uufbou ufem Negerli sym Chopf gseh het: „Was hesch denn do, du arms Vych? Was hei sii mit dir aagstellt?“

Dr Tierarzt het dr Chopf gschüttlet und gmeint, me chönn das nit uusenoperiere, vo däm Chäschtli uus syge ganz fyni Dröht – Elektrode säg me deene – ins Chatzehirni verpflanzt worde, die syge jetz dört mit de Gwäb verwachse, und wenn er afieng draa rysse, wer s au ums Negerli gscheh. Me mües eifach abwarten und luege, wie das Tier reagier in der neggschte Zyt. Ass die Chatz no ganz normal syg, chönn er sech chuum vorstelle, es syg schon e Wunder, ass sii in däm Zuestand dr Heimwäg gfunde heig. S syg allwäg eini vo dene unverwüeschtlige, zeeche Chatze, wo alls überstönde, und vellicht chönn sii würklig mit däm Züüg uf und im Chopf wyterläbe. – „S isch die beschti Muusere gsii, wo mer je ghaa hei“, het d Frau Wäber gchlagt und s Negerli derby gstrychlet, „s isch eifach e Schand, e Tier eso zuezrichte.“ Das het der Tierarzt au gfunde – er het abgwunke, wo d Frau Wäber s Portmenee vüregnoo het. „Lüütet mer aa, wenn dir merket, ass sii z fescht lydet, derno müese mer se halt abtue“, het er gseit. S Negerli het numme d Ohre gspitzt und isch mitem nasse Pfötli drübergfahre.

*

Dr Profässer Kalt het sy silbergraue Mercedes am Dorfrand parkiert und isch mit syner Frau und sym chlyne blonde Meiteli an den alte Hüüser vom Buuredorf dure und ufe Hof vo s Wäbers zuegspaziert. „Y vermuet, ass die Katz haimgangen isch“, het er zu syner Frau gseit, „am beschte red y mit de Buurelüüt grad sälber. Für e baar Frangge macht jo sone Buur alles, die sin ufs Gäld uus wie lätz.“ – „Mainsch?“ D Frau Kalt, e schmalhüftigs Pärsönli in änge Jeanshose, het en under ihre bruune Hoorfranse vüre skeptisch aagluegt. Scho sy sii vorem Huus vo s Wäbers gstande, und dr Zuefall het s welle, ass d Frau Wäber grad vorusse dr Platz gwüscht het. Früntlig het sii die Spaziergänger us dr Stadt grüesst und dänkt, sii welle se allwäg nonem Wäg froge. Wonere dä flott Maa in de rote Wandersogge d Hand aanegstreckt het, isch sii e bitz überrascht gsii. „Guete Daag, Kalt isch my Name.“ Eender misstrouisch het en d Frau Wäber aagluegt, wo sii em gseit het, wie sii heiss, und won er sy Frau und sy Töchterli vorgstellt het. „Kumm, Beatrice, gib dr Frau Wäber d Hand.“ S blond Meiteli mit em fyne Gsichtli het sy Tittihändli in die breiti Hand vo dr Buurefrau gleit.

„Jä, Frau Wäber, y hätt gärn eppis mitene besproche, deerfe mer e Momänt zuenene yne koo? Es goht nit lang.“ Verstuunt isch d Buurefrau voruusgangen ins Huus und het d Tür zu dr ebenärdige Stuben uufgmacht. „Beatrice, blybsch dusse?“ het d Frau vom Profässer gfrogt, wo sii gseh het, ass ihr Meiteli miteme junge Hund spiilt. Es het kei Antwort gee und luut glachen ab de Stämpeneye, wo dä jung Bärnhardiner gmacht het. Wie lätz het s Beatrice glache, wenn dr Hund vor Uufregig über syni eigene churze, stämmige Bei gstolperet isch, wil er em Stäcke het welle nochespringe, wo äs füren furtgschosse het. Und wenn er zruggchoo isch mit überzwärche Gümp, dr Stäcken im Muul, so het das Stadtchind giigelet wien e Bächli, wo über d Stei sprützt, het dr Stäcke wiider gnoo und heten em Bäri gspienzlet, bis dää het afoo bäfzge und no däm hölzige Spiilzüüg im Tittihändli gschnappt het.

Zithär isch luutlos e chohleschwarze Schatten um e Huusegge choo z schlyche, isch blybe stoh und derno langsam nöcher choo. S Negerli isch uf e Spoltstock uufe gsässe, het süüferlig dr Schwanz um sech ume büschelet und deene zwee Geuggel zuegluegt. Dischtanziert, schynber ohni bsunders Inträssi, het s mit syne goldige Bärnsteiauge die zweu beobachtet. Numme die roseroti Zunge isch mängisch gschnäll wie dr Blitz zwüsche de schneewysse Zehn dure über d Schnauze gfahre.

In däm Momänt, wo s Beatrice das Büüsi entdeckt het, het s vom Hund nüüt meh welle wüsse. S isch ufs Negerli zuegsprunge und het s mit beede Händli wellen am Sydefäll packe. Do gseht s erscht, ass mit däm Chatzechopf öppis nit stimmt, und ganz vergelschteret het s das Tier aagluegt. Aber s Negerli het numme churz d Auge zuedrückt, wie wenn s däm blonde Meiteli wett zueblinzle.

Dinn im Buurehuus het d Frau Wäber e füürrots Gsicht ghaa. „Was, diir weit die Chatz wiider cho hole, wo der eso plogt heit? Zerscht heit der mer se gstohle und derno queelt, das arm Tier, und meinet jetz, für e paar Franke gäb ich sen euch wiider. Uf das Gält chaan i verzichte, dankschön! Die beschti Muusere heit der mer verdorbe, und s isch sone liebi Chatz gsii“, het sii in eim Zug, ohni z verschnuufe gseit, „eifach go Chatze stählen ufs Land!“ Dernoo ischere d Luft uuusgange, und vor Wuet und Eerger het sii nimm chönne wyterschwätze. Dr Frau vom Profässer isch s niene rächt gsii, und sii het d Burefrau welle beschwichtige: „Rege Sii sich doch nit uff, Frau Wäber, my Maa wott Sii jo nummen entschädige für Ihre Verluscht ...“

Miteme verbissene Gsicht isch dr Profässer zum Buurehuus uus gschosse und in syne rote Wandersogge über e Hof gstiiflet. „Beatrice, kumm, dr Babbe will wyterfahre!“ het die jungi Frau mit de bruune Franse uf dr Stirne gruefe. Do gseht sii ihr Meiteli uf em Spoltstock sitze mitere schwarze Chatz ufem Schoss. S Chind het sy Gsichtli ins Fääl vom Negerli drückt, und die blonde Höörli hei sech mit em schwarze Pelz vermischt. Wo s d Stimm vo dr Muetter ghört, luegt s uuf und diräkt in d Auge under dr höchen Akademikerstirne vom Profässer Kalt, wo ungeduldig näbe syner Frau isch blybe stoh. „Lueg, Babbe, das arm Büüsi, wär het em ächtscht das gmacht?“, und derby zeigt s Meiteli mit sym fyne Fingerli uf die technischi Uusrüschtig uf em Chatzechopf. „Dy Vatter isch das gsii“, bänglet d Buurefrau, wo uufgregt under dr offene Huustür stoht, ihri Wuet uf s Chind abe. Däm syni Lippe fönge ganz lys afoo zittere, und die grossen Auge sy undereinisch verschwumme. Aber tapfer, wie sich s für e Profässoretochter ghört, schlückt das Meitli syni Tränen aabe, und numme d Stimm tönt e bitz höcher as süscht, wo s frogt: „Worum, Babbe?“ Dää gross schlank Maa luegt an Boden aabe und git imene Stei, wo dört unschuldig umelyt, e Schuut, ass er zmitts uf e Mischthuufen uufe sprützt . „Das verstohsch du nonig, das muess aifach sy“, seit er heiser und nit grad mit wüsseschaftliger Überzüügig. Dernoo dreiht er si um und lauft uf d Stross uuse.

„Kumm jetz“, het d Frau vom Profässer gmacht und ihr Meiteli an dr Hand gnoo. Das isch langsam ab em Spoltstock aabe grütscht und het s Negerli süüferlig druufgsetzt. S het das Tier gschwind no einisch gstrychlet, und derby isch e bitterwarms Tröpfli in schwarze Pelz yne gfalle. Wo s näbe dr Muetter hinderem Vatter dry beinelet, het s heimlig e Tränli abgschläckt, wo bis uf d Lippen aabe grügelet isch, und no einisch het s gfrogt: „Worum, Mamme?“

S Negerli het vom Spoltstock obenaabe deene drüü nochegluegt, het derno s Pfötli abgschläckt und isch dermit über dä hert Bolle gfahre, wo im Sunneschyn uf sym Chöpfli glänzt het.

*
* *